|
|
|
|
| مولف: - |
|
بناي عظيم گنبد سلطانيه در زمان سلطان محمد خدابنده و در فاصله سالهاي 703 و 713 هجري قمري در شهر سلطانيه ايجاد شده و حدود 2000 متر از سطح دريا ارتفاع دارد و اين شهر بزرگ پايتخت و مسكن شهرياران ايران بوده است و امروز نيز آرامگاه پادشاه مقتدر ايلخاني سلطان محمد خدابنده است.
بناي آرامگاه گنبدي بزرگ دارد كه بر روي كثير الاضلاع هشت ضلعي با كاشي هاي زيبايي كه نمونه اي از هنر ظريف معماري ايران است، قرار گرفته و به قولي10 سال يا بيشتر كار ساختمان آن به طول انجاميده است.
سلطانيه در زمان سلطان محمد خدابنده يكي از شهرهاي مهم و تجاري وآباد ايران به شمار مي رفت و قصد سلطان محمد خدابنده اين بوده است كه مرقد مطهر حضرت علي(ع) را به آنجا منتقل كند. ارتفاع گنبد سلطانيه از سطح زمين نزديك به 46/54 متر و قطر آن در حدود 26/4 متر است و گنبد بزرگ آن از لحاظ معماري و عظمت ساختمان و هنرهاي تزئيني و كاشيكاري هاي زيبا و جالب، بي نهايت قابل توجه و در خور مطالعه است.
گنبد سلطانيه پس از كاتورال سانتا ماريا دلفيوره و كليساي جامع مريم مقدس در فلورانس ايتاليا و مسجد اياصوفياي استانبول، سومين بناي عظيم تاريخي در جهان و اولين بناي عظيم تاريخي ايران به شمار مي رود گفتني است، اين بنا در دوران برپايي، اولين بناي مرتفع در سطح جهان بوده است.
بدنه اصلي گنبد و تمام ساختمان با آجر محكم ساخته شده كه سپس روي گنبد با روكش كاشيهاي فيروزه اي و لاجوردي و آنجا به شيوه معرق كاري تزيين شده است. در قسمت جنوبي گنبد، آثار ساختمان مسجدي كه محراب آن داراي حاشيه گچبري است، ديده مي شود. با ملاحظه دقيق اين بناي عظيم، به نظر مي رسد كه علاوه بر محل آرامگاه اصلي كه شامل ساختمان مركزي گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد، بناي معظم و عالي ديگري جنب آرامگاه بوده است. كاشيهاي طلايي رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره هاي آن از لحاظ هنر كاشي پزي فوق العاده ممتاز و كم نظير است.
گنبد مشهور سلطانيه كه در مسير راه تهران به زنجان از دور به رنگ نيلگون درپهنه دشت فراخ سلطانيهمشاهده مي شود، گنبدي عظيم و يك پوشش است كه از بي نظيرترين گنبدهاي يك پوشش زيبا به شمار مي آيد. اين بناي مشهور تاريخي، داراي سردر ورودي بزرگ بوده كه اكنون در ورودي اصلي آن مسدود شده و در مقابل اين در، مسجدي در زمان صفويه ساخته شده است. آجركاري و تزيينات داخل بنا و سقف و غرفه هاي فوقاني آن بسيار جالب است. سقف داخل اتاقهاي بالا با گچبريهاي رنگي و آجركاري تزيين يافته و قسمت پايين ديوارهاي داخلي پيش از اين با كاشي تزيين شده بوده در زير گنبد حاشيه گچبري وجود دارد كه كلماتي با رنگ قرمز تيره روي آن نقش شده است. بالاي ديوارها با كتيبه هاي رنگي گچي زينت يافته است و در روي هر كدام از جرزهاي هشت گانه گنبد، آثار منارهايي كه با زيباترين انواع كاشيهاي معرق مزين شده، باقي مانده است.
عده اي از محققان معتقدند كه فرم و شكل معماري گنبد سلطانيه تقليدي از چادرهاي شاهانه و عشايري است. بررسي چادرهاي مذكور در متون منابع تاريخ چين، به نفع اين نظريه گواهي داده است. در پاسخ اين نظريه پردازان، استاد مهندس كريم پيرنيا اعلام كرده است:كساني كه اين عقيده را اظهار كرده اند، به طور قطع گنبد مدرسه ضيائيه شهر يزد را كه به تصريح جامع جعفري در سال 623 هـ . ق مقارن ظهور چنگيز ساخته شده است، نديده اند و يا زحمت آن را به خود نداده اند كه مثلا گنبد سلطانيه را با گنبد جبليه يا هارونيه مقايسه كنند كه معماري گنبد مدرسه ضيائيه قابل توجه است و مي توان شيوه ساختماني آن را سرمشق و مرجعي براي ساختمان ساير گنبدهاي مغول دانست.
اما انتخاب طرح هشت ضلعي گنبد سلطانيه كه تعدادي از محققان كوشيده اند آن را يك نوع سمبل عددي تلقي كرده و به يكي از پديده هاي مذهبي منتسب كنند، عملي بيهوده استزيرا به طور كلي برجهاي مقبره اي با پلان مدور هشت ضلعي، 12 ضلعي، 16 ضلعي، 32 ضلعي و كثيرالاضلاع در ابعاد مختلف ساخته شده است كه ذكر آنها سبب اطاله كلام مي شود و علت تغيير فرم از پلان مربع به پلانهاي مذكور، پيشرفت طبيعي طرحهاي معماري مقابر است.
به هر حال آنچه مسلم است، اين گنبد با شكوه از آثار باستاني درجه يك دنيا به شمار مي رود و در جهان اسلام يك چنين بنايي با گنبد عظيم يافت نمي شود. اين گنبد چندين بار در زمان صفويه و قاجار مرمت شده و در دوره هاي بعد نيز در جهت حفظ و بازسازي آن همت گمارده شده است.
|
|
|
| منبع: - |
تاريخ: - |
 |
|
کلیه حقوق این سایت متعلق به
مهندسين مشاور توسعه کالبدی
آسيا
است. (۱۳۸۸-۱۴۰۲) 